Hoe AI-agenten drukkerijen aansturen

21 juli 2025

De drukkerij van de toekomst draait grotendeels zelfstandig, aangestuurd door een zwerm van gespecialiseerde AI-agenten. Wat doet dit met de rol van de mens? In dit artikel volgen we de gedachtegang van Ferenc Lengyel, auteur van het 400 pagina’s tellende boek “Generative AI in the Printing Industry”.

Er is de laatste tijd veel geschreven over AI in de printmediasector, zeker ook door PRINTmatters. De insteek is vaak hoe AI enorme arbeidsbesparingen en efficiencyverbeteringen kan opleveren in deelprocessen: van design, prepress en printproductie tot nabewerking, fulfilment en logistiek. Ook werden in de PRINTmatters-artikelen minder sectorgebonden voorbeelden aangehaald, bijvoorbeeld het gebruik van AI bij het:

opleveren van een jaarlijkse duurzaamheidsrapportage als gevolg van de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), die in 2026 ingaat voor grotere bedrijven
samenvatten van juridische teksten
opleveren van documenten in verband met subsidieaanvragen
genereren van financiële analyses
het programmeren

Door bij dergelijke processen AI-tools in te zetten, kan hierop vaak tot zeker 50% arbeidstijd worden bespaard, zo meldde AI-expert Gerard Duursma eind 2024 tijdens een seminar van Igepa.

Alexander Klöpping baarde opzien

In april 2025 baarde Alexander Klöpping opzien in een live online demonstratie tijdens de talkshow van Eva Jinek. Voor het eerst maakte het grote publiek kennis met een wereld waarin AI-agenten samenwerken om volledige processen in een bedrijf autonoom uit te voeren. ‘Wat moeten wij straks met zijn allen nog gaan doen?’, vroeg Jinek zich verbijsterd af.

In december 2024 sprak AI-deskundige Job van den Berg - tijdens het FESPA Trend Event “A! The Next Step” - echter al over AI-agenten, toen verwoord als “getrainde taalmodellen die samenwerken om een bedrijfsproces te runnen, een soort “SaaS 2.0”. Hij verwees naar Bloomberg Reporting: ‘AI zit nu op het tweede niveau, waarbij het cognitieve, menselijke taken kan oplossen, daar waar het begon met chatbots met wie je kunt communiceren om bepaalde taken te verlichten. Maar het ontwikkelt zich snel verder. Op het derde niveau kan AI bedrijfsprocessen uitvoeren, op een vierde niveau helpt AI bij het doen van echte uitvindingen, en op niveau 5 kan AI uiteindelijk het werk van een complete organisatie uitvoeren.’

Alexander Klöpping liet 15 april in de talkshow van Eva Jinek zien hoe een groep AI-agenten samenwerkte als een volledig functionerend marketingbureau. Ze ontwikkelden binnen tien minuten een campagne voor het jongerenboek Noorderlicht van Carry Slee. Bron videostill: AVROTROS.

Naar multi-agent AI-systemen

In trendsettende grotere organisaties ontwikkelt AI zich al van een handig hulpmiddel tot een zelfstandige actor in het productieproces. De Hongaarse onderzoeker Ferenc Lengyel publiceerde in november 2024 het boek “Generative AI in the Printing Industry”. Daarin beschrijft hij hoe generatieve AI de printindustrie transformeert. Straks bespreken we toepassingen zoals AI-gestuurde ontwerpautomatisering, voorspellend onderhoud van drukmachines en de optimalisatie van workflows.

Maar ook hij kijkt verder, en spreekt over “Multi-agent AI-systemen”. Ze bestaan uit meerdere gespecialiseerde software-agenten die met elkaar communiceren en samenwerken. Denk bijvoorbeeld aan agenten voor planning, onderhoud, ontwerp, kwaliteitscontrole en logistiek. Elk van deze agenten neemt een deelproces voor zijn rekening, maar gezamenlijk coördineren ze - (vrijwel) zonder menselijke tussenkomst - de volledige operatie. Dat doen ze sneller en preciezer dan mensen ooit zouden kunnen. Eigenlijk precies overeenkomstig de live-demonstratie van Klöpping bij Eva Jinek.

Volgens Lengyel gaat het hier niet meer om standaard automatisering, maar om een vorm van “cognitieve fabricage”. De AI-agenten begrijpen context, stellen prioriteiten en optimaliseren niet alleen per taak, maar over het geheel van bedrijfsdoelstellingen heen. Dat maakt de stap naar de autonome drukkerij concreet en technisch haalbaar, aldus Lengyel.

Workflow zonder handen

In veel traditionele drukkerijen is workflow-management afhankelijk van menselijke coördinatie. In een systeem met “multi-agent AI” daarentegen wordt elk onderdeel van het proces realtime bewaakt en gestuurd door digitale actoren. Wanneer de papierlevering vertraagd is, past de AI-planningsagent automatisch de volgorde van opdrachten aan. Als een machine oververhit dreigt te raken, schakelt AI preventief over op alternatieve routes of start direct onderhoud.

Dit zogeheten “emergente gedrag” van AI-agenten betekent dat het systeem zichzelf steeds opnieuw aanpast, zonder centrale aansturing. Juist deze decentrale intelligentie maakt drukkerijen toekomstbestendig in een markt die steeds sneller beweegt, zo stelt Lengyel.

Ontwerpen in seconden

Terug naar het AI-niveau van de deelprocessen: één van de meest zichtbare verschuivingen is momenteel het ontwerp van printproducten. Waar vormgeving voorheen vooral mensenwerk was, kan generatieve AI nu op basis van klantgegevens en stijlregels automatisch ontwerpen voorstellen. Of het nu gaat om flyers, boeken of gepersonaliseerd marketingmateriaal: AI genereert varianten die direct geschikt zijn voor productie, inclusief kleurinstellingen, formaten en papiersoorten.

Deze werkwijze versnelt niet alleen de time-to-market, maar maakt ook massale hyperpersonalisatie betaalbaar. Denk aan miljoenen tijdschriftcovers die stuk voor stuk uniek zijn: gegenereerd, getest en gesimuleerd door een grafische AI-tool.

Zelfsturend onderhoud

In geavanceerde printomgevingen zijn camera’s, sensoren en AI-algoritmen geïntegreerd in het productieproces. Deze systemen detecteren fouten die het menselijk oog mist: kleurverschillen, uitlijning, inktverzadiging of materiaalvervorming. Zodra afwijkingen optreden, grijpt het systeem automatisch in, soms al voordat het fout gaat.

Onderhoud is net zo intelligent geworden. Op basis van historisch gebruik, trillingsdata en temperatuuranalyse voorspelt een AI-agent wanneer onderdelen vervangen moeten worden. Dit minimaliseert onverwachte stilstand, verbetert de machine-uptime en verlaagt onderhoudskosten.

*Ook Job van den Berg is een veelgevraagd spreker op het gebied van AI.*

Supply chain als intelligent ecosysteem

De moderne drukkerij is geen geïsoleerde fabriek meer, maar een knooppunt in een groter ecosysteem van leveranciers, klanten en logistieke partners. AI-agenten kunnen namens het bedrijf onderhandelen met inkoopportalen, realtime voorraden beheren en dynamisch keuzes maken over bijvoorbeeld verzendroutes, afhankelijk van weer, files of leverdeadlines.

Volgens Lengyel kunnen deze AI-agenten ook werken met “digital twins”: digitale kopieën van de fabriek en haar omgeving waarmee scenario’s worden gesimuleerd en de hele keten wordt geoptimaliseerd op basis van nauwkeurige voorspellingen.

Grenzen en kanttekeningen

Toch zijn er ook grenzen. Multi-agent systemen vereisen continue datakwaliteit en robuuste infrastructuur. AI-agenten kunnen alleen binnen hun leermodel opereren: onverwachte klantvragen, politieke beslissingen of ethische keuzes vereisen menselijk inzicht. Ook is er het risico dat AI-oplossingen te snel als “neutraal” worden gezien, terwijl ze de bestaande besluitvorming kunnen versterken, inclusief fouten. Daarnaast is schaalbaarheid een uitdaging. Waar grote internationale drukkers al experimenteren met autonome fabrieken, zijn veel MKB-bedrijven nog niet klaar voor deze stap. Hybride modellen - deels mensgestuurd, deels AI-gecoördineerd - zijn voorlopig de tussenweg.

De mens: van operator naar strateeg

De rol van de mens verandert fundamenteel. Taken verschuiven van uitvoering naar regie. In plaats van drukpersen te bedienen, beoordelen medewerkers AI-beslissingen, trainen ze modellen bij, passen ze ethische of merkgerelateerde kaders toe en grijpen ze in bij onverwachte situaties die buiten het AI-model vallen.

Deze overgang vereist nieuwe vaardigheden: systeemdenken, data-expertise en het vermogen om met AI samen te werken. Nieuwe functies ontstaan, zoals de AI-operator, workflowregisseur en ethisch toezichthouder. Ferenc Lengyel: ‘De AI-agent neemt de productie over, maar iemand moet de doelen blijven stellen. We zien een nieuwe functie ontstaan: die van workflowregisseur of AI-coördinator. Die vertaalt bedrijfsdoelen naar parameters voor het systeem. Zonder visie werken AI-agenten misschien perfect, maar niet per se strategisch.’

Conclusie

De drukkerij van de toekomst draait grotendeels zelfstandig, aangestuurd door een zwerm van gespecialiseerde AI-agenten. Die plannen, produceren, controleren en leveren zonder menselijke hand. Maar juist in deze nieuwe werkelijkheid wordt de menselijke rol strategischer dan ooit: als regisseur van slimme technologie, als hoeder van kwaliteit, en als bewaker van de koers. De revolutie is niet de verdwijning van de mens; het is de herschepping van zijn rol.

API Group: AI-agenten optimaliseren voorraadbeheer

De Britse digitale drukkerij API Group kampte met problemen door onnauwkeurige klantvoorspellingen, wat leidde tot overvoorraad en gemiste leveringen. Om dit aan te pakken, implementeerde het bedrijf een AI-oplossing, ontwikkeld door Kortical. Deze oplossing maakt gebruik van meerdere AI-agenten die samenwerken op basis van machine learning-algoritmen om toekomstige vraag naar materialen te voorspellen.

Deze agentens houden rekening met opslagcapaciteit, voorraadniveaus, seizoensinvloeden en geplande campagnes. Het resultaat: een afname van 8,5% in overvoorraad en een stijging van 11% in tijdige leveringen. Het voorbeeld laat zien hoe AI-systemen met een hoge mate van autonomie strategische logistieke keuzes kunnen maken, en de menselijke besluitvorming grotendeels kunnen vervangen. (Bron: ai.business).

Tekst: Wim Danhof

Wil je het nieuwste PRINTmatters magazine thuis ontvangen? Neem een proefabonnement