Grafische sector in de knel bij PostNL
In de actuele discussie over de kwaliteit van dienstverlening en de beprijzing door PostNL heeft het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen het voortouw genomen. PRINTmatters sprak met KVGO-directeur Brecht Grieten en Mark Bonenkamp, in zijn rol als voorzitter van de Post-commissie KVGO. Bonenkamp ervaart daarnaast zelf, als algemeen directeur van Vogelaar, de problematiek rond PostNL. ‘Wij willen een vorm van toezicht op PostNL, met de bevoegdheid tot ingrijpen.’
Het gesprek vindt plaats in aanloop naar 9 oktober. Die dag is tijdens een bijeenkomst van de Tweede Kamercommissie voor Economische Zaken, waar postzaken onder vallen, besloten dat PostNL voorlopig niet zijn zin krijgt bij het voornemen om langer dan een dag te mogen doen over de bezorging van brievenbuspost, waaronder zakelijke post.
Een onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt naar de postmarkt en PostNL, dat begin 2025 uitkomt, wordt nu eerst afgewacht. Pas daarna kan er eventueel een traject in gang worden gezet waarbij de Postwet alsnog zodanig wordt gewijzigd dat PostNL langer dan een dag de tijd krijgt om brievenbuspost te bezorgen.
Tot 250% prijsstijging bij postverzending
Het KVGO stuurde in september al een brandbrief naar de Vaste Commissie voor Economische Zaken van de Tweede Kamer, waarvan we de inleiding afdrukken: ‘Onlangs kondigde PostNL aan zakelijke post niet meer binnen 24 uur te zullen bezorgen. Voor de grafische sector kwam dit als een grote en zeer onaangename verrassing. Dit besluit heeft ons niet alleen overvallen, maar vervult ons bovendien met grote zorgen over de ingrijpende gevolgen voor de grafische bedrijven in Nederland. Dit is de zoveelste in een reeks van recente zorgwekkende ontwikkelingen op de zakelijke postmarkt. Sinds PostNL – door de inmiddels door de rechter onrechtmatig verklaarde overname van postbedrijf Sandd in 2019 – een monopolie op de landelijke postmarkt bezit, is de grafische sector in Nederland geconfronteerd met een disproportionele stijging van de zakelijke posttarieven, in sommige gevallen zelfs in de orde van 150% tot 250% in 4 jaar tijd.’
PostNL is essentieel voor grafische sector
De afgelopen maanden zag ook een KVGO-position paper het levenslicht. Hierin duidt het KVGO de betekenis van PostNL voor de grafische markt en diens afnemers. PostNL laat zich bij het maken van plannen, die gericht zijn op de eigen winstgevendheid, weinig gelegen liggen aan de noden van de zakelijke klanten, zo stelt het KVGO.
In deze paper is ook te lezen welke risico’s verbonden zijn aan de door PostNL ingeslagen weg met hogere tarieven en een verminderd serviceniveau. Grieten: ‘Het is evident dat het hier niet alleen gaat om een zakelijk verschil van inzicht over dienstverlening en prijzen. Postverzending is nog steeds een essentiële vorm van informatievoorziening binnen onze samenleving, waarvan ook onze overheid volop gebruik maakt om burgers te bereiken.’
Een dubbelzinnige relatie
Het KVGO heeft een dubbelzinnige relatie met PostNL. Enerzijds zijn beide partijen elkaars partners die samenwerken om de kracht van post te promoten. Anderzijds behartigt het KVGO de belangen van zijn leden, de drukkerijen. Daarin zit PostNL vaak aan de andere kant van de tafel.
Grieten geeft voorbeelden: ‘Nog recent hebben wij samengewerkt in een campagne om de mogelijkheden van postverzending bij verschillende doelgroepen te promoten. Dat is in het belang van onze leden, die hierdoor meer drukwerk kunnen verkopen én in het belang van PostNL, dat daardoor het postvolume en daarmee de inkomsten op peil houdt. Maar onze verstandhouding staat wel onder druk. Onze leden ervaren steeds meer problemen bij het verzenden van post in opdracht van hun opdrachtgevers. Daarbij gaat het zowel om de kwaliteit van de dienstverlening als om de beprijzing ervan. Voor ons was het omslagpunt het moment dat PostNL in 2019 de enig overgebleven concurrent, Sandd, overnam. We zien in de periode erna dat de dienstverlening werd uitgekleed, terwijl de kosten buitenproportioneel hoger werden. Hierin zien wij het gedrag van een monopolist.’
‘PostNL legt zijn problemen bij klanten neer’
Wat daarbij steekt, is niet zozeer dat er soms dingen fout gaan in de bedrijfsvoering, maar het feit dat fouten niet worden hersteld of zelfs maar worden toegegeven. Mark Bonenkamp licht dat toe: ‘Ons werk als postverzender is, net als het werk van PostNL, bij uitstek gericht op de korte termijn. Maar als ik keer op keer niet op tijd lever, terwijl dat van mij gevraagd wordt, kiezen opdrachtgevers voor een ander bedrijf. Dat gebeurt dan ook niet. Als we personeel tekortkomen, wordt er altijd wel een oplossing gevonden en huren we extra medewerkers in. We laten klanten daar niet de dupe van worden. PostNL legt hun probleem juist volledig bij hun klanten neer. Het verschuilt zich nu al enkele jaren achter dezelfde reden om de dienstverlening te versoberen, namelijk het personeelstekort.’
Te grote prijsstijgingen
Qua tarieven en de door PostNL noodzakelijk geachte verhogingen, rekent Bonenkamp voor dat de cijfers die PostNL hierover verstrekt voor interpretatie vatbaar zijn. ‘Voor sommige verzendingen zijn de kosten sinds 2019 verdubbeld; een verdere verhoging ligt in het verschiet. In 2019 is Sandd ingelijfd, wat een boost gaf aan het aantal poststukken dat PostNL verwerkte, maar die groei is in de opvolgende jaren grotendeels weggevallen. In 2024 verwerkt PostNL praktisch evenveel poststukken als het in 2019 zelf al verwerkte. Maar als we dan kijken naar de kosten, is het een ander verhaal. Op basis van inflatie, samenhangende hogere personeelskosten en de kosten van duurdere brand- en grondstoffen kom je op lagere bedragen uit dan de tariefverhogingen die PostNL ons voorschotelt. In 2019 konden de medewerkers van PostNL hun toebedeelde deel van de post nog wel aan.’
Buitenlandse aandeelhouders
Er is nog iets anders wat beide heren zorgen baart. PostNL is een privaat bedrijf waarvan het grootste deel van de aandelen in handen is van buitenlandse aandeelhouders (zie het andere artikel over PostNL in deze editie). Welke sturende invloed zij hebben op de besluitvorming binnen PostNL blijft koffiedik kijken. De overheid heeft al een keer ingegrepen toen er een bod werd gedaan op alle aandelen door Bpost, het Belgische postbedrijf. Het zou zomaar weer kunnen gebeuren en het is maar de vraag of dat kan worden voorkomen. In een nieuwe versie van de Postwet moet ook hier aandacht aan worden besteed, zo stellen Grieten en Bonenkamp.
ACM: PostNL haalt wettelijke doelen niet
Het KVGO is ook in gesprek met de Autoriteit Consument & Markt (ACM), die nu als toezichthouder functioneert voor het deel van de postbezorging dat onder de Universele Postdienst (UPD) valt, de particuliere en kleinzakelijke post. De ACM ziet zelf ook de betrekkelijkheid van dit toezicht, want ruim 90% van de postbezorging betreft de zakelijke markt, die niet onder hun mandaat valt.
De ACM rapporteert er overigens wel over, net als over de pakketbezorging, die weer onder een ander regime valt. De ACM stelde daardoor al vaker vast dat PostNL de doelen niet haalt, zoals de verplichting om ten minste 95% van de 24-uurs post op tijd te leveren. Tot nu toe heeft deze falende dienstverlening geen gevolgen gehad. Daarmee wordt de Postwet onbedoeld een wassen neus.
Pleidooi voor toezicht op PostNL
Destijds, met de overname van Sandd, is al eens de wenselijkheid besproken van een overleg- of toezichtorgaan, waarin ook de zakelijke gebruikers vertegenwoordigd zijn. Bonenkamp: ‘Een driehoeksoverleg met bijvoorbeeld het KVGO, de ACM en PostNL, of een overleg waarbij ook de overheid of e-commercebedrijven aanschuiven. Hier zouden we, voordat er besluiten worden genomen over het reduceren van de dienstverlening of tariefsverhogingen, kunnen beoordelen of dat noodzakelijk is, op basis van goed uitgewerkte stukken. In ieder geval willen wij dat er een vorm van toezicht komt, met de bevoegdheid tot ingrijpen.’
Naar een gelijker speelveld
Met de wetenschap dat de vernieuwing van de Postwet eraan komt, overlegde het KVGO veel met de leden en ligt er een dik dossier met voorbeelden waarin een of meer aspecten van de postbezorging voor problemen zorgen. Het is wat Grieten en Bonenkamp betreft niet de bedoeling om hiermee PostNL in een kwaad daglicht te zetten, maar wel om een gelijker speelveld af te dwingen. Want dat is waar het nu vooral aan ontbreekt. De dienstverlening, of liever het gebrek daaraan, bij PostNL raakt de leden in hun bedrijfsvoering, zo stellen zij.
KVGO-leden hebben niet alleen te maken met onderlinge concurrentie of concurrentie met buitenlandse bedrijven die op onze markt opereren, maar ook met concurrerende mediavormen, zo legt Bonenkamp uit: ‘Een marketeer die een bepaald budget krijgt voor het uitvoeren van een marketingcampagne, schakelt soms deels of geheel over naar een webgerelateerde campagne als de kosten van verzending van drukwerk te snel oplopen en het ook nog eens niet precies op het juiste moment op de mat valt. Als we dat laten doorgaan, verdwijnt er weer werk uit Nederland en gaat er meer geld van de BV Nederland naar de grote internetreuzen die hier nauwelijks of geen belasting afdragen. De vraag is of je dat als Tweede Kamer wilt laten gebeuren.’
PostNL rijdt trombosediensten in de wielen
Grafische bedrijven en hun klanten komen in grote problemen als PostNL de 24-uursbezorging van zakelijke post voor zogenaamde niet-essentiële diensten later alsnog mag opheffen. Printing Group Netherlands (PGN) is een fnuikend voorbeeld. Levens van trombosepatiënten kunnen door het afschaffen van de 24-uursbezorging in gevaar worden gebracht, waarschuwt manager Stef Krommedijk.
‘Het gaat om de zogenaamde doseerbrieven, een essentieel onderdeel in de keten rondom de verzorging van trombosepatiënten. De trombosediensten nemen, afhankelijk van de ernst van de ziekte, in eenvooraf bepaalde frequentie bloed af bij de patiënt. Op basis van dat onderzoek wordt vastgesteld welke dosering van medicijnen het best past voor de komende periode. Het is essentieel dat de nieuwe dosering de volgende dag bij de patiënt bekend is, dus moeten de doseerbrieven met 24-uurspost verstuurd worden.’
20% van de brieven is nu al te lang onderweg
Mensen die de doseerbrief per post ontvangen vormen de meest kwetsbare groep, die gemiddeld ook minder digitaal is onderlegd en dus afhankelijk is van PostNL. Bij de huidige 24-uurspostbezorging gaat al veel mis, vervolgt Krommedijk: ‘Zo’n 20% van de brieven komt niet op de volgende werkdag aan en is 2 of meer dagen onderweg. Dit levert de trombosediensten steeds meer telefoontjes op. Het kost een trombosedienst ongeveer een kwartier per patiënt om volgens protocol de zaak veilig af te handelen. Voor de zekerheid wordt de brief dan door de trombosediensten opnieuw verstuurd.’
Eerder dit jaar kwam PostNL ook nog met de mededeling dat deze verzendingen niet onder de ‘essentiële diensten’ vallen en vanaf 2025 niet meer per 24-uurs post verstuurd kunnen worden. Op 9 oktober vond echter een debat over de postvoorziening in de Tweede Kamer plaats, met als uitkomst dat PostNL vooralsnog de 24-uursbezorging moet handhaven.
Voor die tijd was Krommedijk samen met Henk Adriaansen, die als klinisch chemicus aan een trombosedienst is verbonden, op bezoek geweest bij de Autoriteit Consument & Markt om aandacht te vragen voor het probleem. Volgens Adriaansen kan het uitblijven van een tijdige aanpassing van de dosering een zaak van leven of dood zijn voor een kleine groep patiënten.
Tekst: Herman Hartman. Foto boven: Brecht Grieten (l.) en Mark Bonenkamp willen tot een beter gereguleerde markt komen voor zakelijke brievenbuspost.
Wil je het gedrukte PRINTmatters magazine ontvangen? Neem dan een proefabonnement en kies voor nalevering.
